Lichtschepen...

(Die deutschsprachige Version steht hier.)

Veronica en Duitse lichtschepen, Veronica en Duitse Waddeneilanden… ze hebben wel wat met elkaar. Het eerste Veronicaschip was de Borkumriff, dat tussen 1911 en 1956 dienst had gedaan als lichtschip bij het eiland Borkum – bij de verraderlijke zandgronden die zoveel slachtoffers hadden gemaakt. En het tweede Veronicaschip was een Hamburgse logger, genoemd naar Norderney, twee eilanden verderop, en één van de 26 (!) Duitse Waddeneilanden. Wat is er nog te zien van vroeger? Jelle Boonstra reisde naar Emden en Borkum en schreef het op. En vond bij een lokaal drukkertje zowaar nog een onbekende foto van de Borkum Riff, uit 1934 – met de nazivlag in top!

Zomaar wat gedachten dus over Duitse lichtschepen. Toen Veronica in 1959 de Borkumriff kocht, was het schip al drie jaar daardoor vervangen door een splinternieuwe Borkumriff, gebouwd in 1955, en in bedrijf tot 1988. Toen werd het schip op haar beurt vervangen door een kale boei, die schepen nu met een sonore loei en drie lichtsignalen waarschuwt voor de ondiepe wateren – voor de rest doen die het helemaal zelf, met satellietnavigatie en geïntegreerde radar.

Maar eerst even een uitstapje naar een ander lichtschip. Toen Veronica in Emden druk bezig was de Borkumriff op te kalefateren verscheen in de Nederlandse pers de eerste foto van het schip met V.R.O.N. op de voorplecht. Dat was evenwel niet de Borkumriff, maar het lichtschip Kiel dat ook een prominente rol had vervuld in Siegfried Lenz’ Das Feuerschiff – één van de eerste analyses van hoe een gijzeling precies werkt – in dit geval op dat buitengaatse lichtschip. Lichtschip Kiel bestaat nog steeds, werd in 1967 weliswaar buiten dienst genomen, maar na 1988 heeft iedereen het vast wel eens voorbij zien varen, want als zeilschip ‘Alexander von Humboldt’ gaat het met z’n groene zeilen tegenwoordig alle grote Sail-manifestaties af.

Maar nu dan toch eindelijk over de Borkumriff zelf. Een beetje verwarrend is het wel: er waren drie schepen met die naam, de eerste werd in 1903 gebouwd en deed slechts acht jaar dienst – want het was veel te klein voor de 14-dagen diensten van een bemanning op zee. Het lijkt wel als twee druppels water op de ‘Veronica-Borkum’, die in 1911 werd gebouwd en bijna anderhalf keer zo groot werd uitgevoerd. Minus vier oorlogsjaren lag het schip 40 jaar voor Borkum, een mooie boot met markante vormen, zoals deze unieke opnamen van toen laten zien, ze komen uit 1950 en uit 1955.

Dat Veronica een heleboel weg had gebroken bij de verbouwing bleek wel uit de eerste foto van het schip die nog bij de NTS Journaal-dienst in de archiefmappen zat (met dank aan het Nederlands Instituut Beeld en Geluid).

Na slechts vijf jaar besloot Veronica het schip alweer op te doeken. Het bleek toch te klein en te oud voor een bedrijf dat z’n pioniersjaren en kinderziekten goed had overwonnen en waar nu geld te over was. De Borkumriff werd in begeleiding van Bull en Jaap’s eigen vissersschepen (van de ‘Rederij gebroeders Verweij’) - waar z’n zoon Chris aan het hoofd stond - naar Zeebrugge gevaren en gesloopt.

Is er nog wat over van het schip? Ja – alleen de scheepsbel – die werd van de sloop gered en hangt in Bull’s voormalige villa aan de Herenweg in Breukeleveen, aan de hand van een zeemeermin, die hij bij z’n faillissement in 1983 aan de koper van het huis overdeed, inclusief de bel.

Wie van de grandeur van de oude Borkumriff iets wil ervaren doet er goed aan naar Emden te rijden. Midden in het centrum, vlak voor het Rathaus is de Amrumbank afgemeerd – een schip dat als ‘Deutsche Bucht’ (hier in 1997 te zien bij het eiland Borkum) tussen 1917 en 1983 dienst deed, naar eenzelfde scheepsontwerp gebouwd als de Borkumriff, al is de opbouw luxer. Het schip doet nu dienst als museum en is dagelijks te bezoeken. Zie ook: www.amrumbank.de.

Wel op letten om op tijd te komen, want toen Hans Knot, Ome Bull Verweij en ik in 1994 vijf minuten na sluitingstijd bij het schip arriveerden (er was nogal wat file op de opgebroken wegen) werden we niet meer ontvangen, hoewel een welkomscomité vantevoren had beloofd klaar te staan voor deze bijzondere radiolegende uit Nederland (en daar bedoel ik uiteraard Bull mee, en niet Hans Knot...). Op het schutblad van m’n exemplaar van het boekje Veronica Sage schreef Bull een vrolijk maar vernietigend commentaar. Er werden van Bull en het schip die middag enkele foto’s gemaakt voor z’n nog uit te brengen dubbel-CD met levensverhaal.

En dan is er nog het lichtschip Borkumriff zelf. Niet die van Veronica dus, maar de opvolger uit 1956. Oók leuk om te zien trouwens. Vaar eerst vanuit Emden of Eemshaven eerst in een klein uurtje naar het eiland (Borkum ligt namelijk RECHT boven Groningen). Direct vanaf de veerboot is het schip reeds te zien.

Een treintje brengt de varensgasten naar het plaatsje Borkum zelf, een aanrader – voor zeezenderfans is daar zelfs de blauwgele vlag gehesen: I want to communicate with you en daar is ook een dagelijks busreisje naar de Borkumriff te boeken. Wie nog tijd over heeft kan zich daarna altijd nog inschepen voor een tocht naar….. Norderney.

Even een zijstapje, want het is te mooi om niet te maken, ook Norderney had tussen 1907-1981 een eigen lichtschip, dat er erg uitzag als de Borkumriff, maar waar Norderney op de zijkant was geschreven ….. en zo komen een hele boel lijnen samen.

Wie dit overspannen vindt klinken, of inmiddels zelf behoorlijk overspannen is geraakt van z’n zeezenderhobby, kan op het eiland Borkum ook troost en hulp vinden. Er is namelijk een Borkumriff KLINIEK!

De volgende foto’s van de Borkumriff in der Schutzhafen van Borkum spreken voor zichzelf. Je kunt met de gids mee, een paar keer per dag, of voor twee euro’s ook zelf lekker lang over het schip zwalken. Noem dan vooral Veronica, en het lichtschip tegen de beheerders. Dat vinden ze namelijk erg mooi aan boord. Meer weten? https://www.feuerschiff-borkumriff.de